Djinguereber Camii
 Djinguereber Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Timbuktu, Mali |
| Koordinatlar | 16°46′17″K 3°00′36″B / 16.77139°K 3.01000°B |
| İnanç | İslam |
| Mezhep | Sünni |
| Dünya miras yılı | 1988 |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Ebû İshak İbrâhim es-Sâhilî |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Sudano-Sahel mimarisi |
| İnşaat başlangıcı | 1325) |
| Tamamlanma | 1327) |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | ii, iv, v |
| Belirleme | 1988 |
| Referans no. | 119 |
| Ülke |  Mali |
| Bölge | Afrika |
Djinguereber Camii veya Djingareyber Camii (Arapça: مسجد دجينجيربر; Fransızca: Mosquée de Djinguereber; Koyra Chiini jiŋgar-ey beer 'grand mosque'[1]), Mali'nin Timbuktu şehrinde bulunan tarihi bir yapıdır. 1327 yılında Mali İmparatoru Mansa Musa döneminde inşa edilen ve çeşitli dillerde Djingareyber veya Djingarey Ber olarak anılan cami, Batı Afrika'daki en önemli eğitim merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Mansa Musa camiyi Endülüslü şair ve mimar Ebu İshak İbrahim es-Sahili'ye 200 kg (40.000 miskal) altın karşılığında tasarlatıp inşa ettirmiştir. Her ne kadar 14. yüzyılın en tanınmış kaynaklarından biri olan İbn Haldun, caminin inşası için es-Sahili'ye 12.000 miskal altın tozu verildiğinden bahsetse de, daha yakın tarihli çalışmalar bu görüşe karşı çıkmaktadır.[2]
Djingareyber Camii ağırlıklı olarak toprak, lif, saman ve ahşap gibi organik malzemelerden inşa edilmiştir. Ancak 1960'larda kuzey cephesinin küçük bir kısmı kireçtaşı bloklarla güçlendirilmiş ve minare inşa edilerek kireçtaşı ve çamur ile sıvanmıştır.[3] Cami üç iç avluya, iki minareye ve doğu-batı doğrultusunda dizilmiş yirmi beş sıra sütuna sahiptir ve 2.000 kişiyi barındırabilecek bir ibadet alanı sağlamaktadır.
Djingareyber, Timbuktu Üniversitesi'ni oluşturan üç medreseden biridir. Cami 1988 yılında UNESCO Dünya Mirasları listesine alınmış[4] ve 1990 yılında kum istilası nedeniyle tehlike altında sayılmıştır.[5] Caminin restorasyon ve rehabilitasyonuna yönelik dört yıllık bir proje Haziran 2006'da başlamış olup, Aga Khan Kültür Vakfı tarafından yürütülmekte ve finanse edilmektedir.[6]
26 Şubat 2010'da Mevlid Kandili sırasında camide çıkan izdihamda yaklaşık 26 kişi hayatını kaybetmiş, çoğu kadın ve çocuk olmak üzere en az 55 kişi de yaralanmıştır.[7]
2012 Saldırısı
[değiştir | kaynağı değiştir]UNESCO'nun Timbuktu'daki türbeleri tehlike altındaki Dünya Mirası listesine dahil etmesinden kısa bir süre sonra, İslamcı militan grup Ensarüddin 1 Temmuz 2012 tarihinde buradaki türbeleri yıkmaya başladı. Örgüt çekiç, kürek ve keski kullanarak, aralarında Djingareyber Camii'ndeki iki türbe de dahil olmak üzere, Müslüman evliyalara ait on altı türbeden yedisinin de bulunduğu iki toprak türbeyi tamamen yıkmıştır[8] ancak camiye çok az miktarda zarar vermişlerdir.[9]
Koruma Statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Çölleşme UNESCO tarafından "kurak, yarı kurak, kuru ve yarı nemli alanlarda iklim değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanan bozulma" olarak tanımlanmaktadır.
1901 ile 1996 yılları arasında bölgedeki sıcaklık 1.4 Santigrat derece artmıştır. Bu artış, çölün genişlemesine ve kum fırtınalarının neden olduğu zararların artmasına neden olmuştur. Cami duvarlarının onarılması ve yükseltilmesi yönündeki restorasyon çalışmaları hala devam etmektedir. Ancak, bu çabalarına rağmen, çatının yüksekliği 1952 yılında yapılan ölçümlere göre hala bir metre daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.
Kuraklık cami için ciddi bir risk oluştururken, aşırı yağışların da yapıya zarar verdiği gözlemlenmiştir. 1999, 2001 ve 2003 yıllarında yaşanan şiddetli yağışlar, geleneksel olarak inşa edilmiş çok sayıda toprak yapının yanı sıra daha yeni yapılmış yapıların da çökmesine neden olmuştur. İklim değişikliği, Djingareyber Camii gibi dünya mirası alanlarını olumsuz etkilemeye devam etmektedir.[10]
Son Dünya Miras Komitesi toplantısında Taraf Devletten, Aga Khan Kültür Vakfı tarafından yürütülecek olan Djingareyber Camii'nin dört yıllık restorasyon projesine ait tüm teknik dokümanların sunması istenmiştir. Ancak, istenen belgeler denetimden önce ilgili vakfa ulaşmamış ve Taraf Devlet'in sunduğu rapor, bu önemli girişime dair yalnızca sınırlı bilgi içermiştir.
Kasım 2006'dan Temmuz 2007'ye kadar süren restorasyonun ilk aşaması, bir pilot proje olarak denetleme raporunda yer almıştır. Bu süreçte, caminin etrafında drenaj ve kaldırım iyileştirmeleri yapılmış, hasar görmüş duvarlar yeniden sıvanmıştır. Çatının bir kısmında, ağır çamur sıva birikimi altında kalan kirişlerin yaklaşık yarısının değiştirilmesi gerektiği belirlenmiştir. Proje sorumlusu yerel ustaların teknik uzmanlıkları takdirle karşılandığı belirtilmiştir; ancak, süregelen çalışmaların sistematik bir şekilde dokümante edilmesi ve çalışmaların başlangıç noktasının net bir şekilde kayıt altına alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Yerel ustalar tarafından tarih boyunca sürdürülen caminin geleneksel bakım yöntemlerinin korunması ve modern teknik çözümlerin bu geleneksel yöntemlere entegre edilmesi arasında bir denge sağlanması büyük önem arz etmektedir.[11]
İklim değişikliğinin bir diğer sonucu olarak, caminin kirişlerinde kullanılan doğal yerel ağaçların yok olmasıyla, bu kirişler artık Gana'dan ithal edilmektedir. Bu durum, caminin restorasyonu için gerekli malzemelerin maliyetini önemli ölçüde artırmaktadır.[12]
Lazer Taraması ile 3D Modelleme
[değiştir | kaynağı değiştir]Zamani Projesi, önemli kültürel miras alanlarını üç boyutlu olarak belgeleyerek dünyanın her yerinden insanların erişebileceği ve inceleyebileceği kapsamlı bir kayıt oluşturmayı amaçlayan yenilikçi bir girişimdir.[13][14][15] Proje kapsamında belgelenen bu alanlardan biri de Djinguereber Camii'dir. Djinguereber Camii'nin Zamani Projesi tarafından belgelenmesi, 3D veri elde etmek için son derece hassas ve verimli bir yöntem olan yersel lazer taramaya dayanmaktadır.[16][17][18] 2005 yılında Djinguereber Camii'nin mimarisi ve tasarımının her ayrıntısını içeren kapsamlı bir 3D belgeleme çalışması gerçekleştirmiştir.[19] Ortaya çıkan 3D model, planlar ve görseller, Zamani Projesi web sitesinde herkesin erişimine açılmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Heath, Jeffrey (1998). Koyra Chiini. (Dictionnaire songhay-anglais-français, I.). Paris: L'Harmattan. s. 146. ISBN 2-7384-6726-1.
- ^ The Meanings of Timbuktu, Bloom, Pg. 52.
- ^ Djingareyber Mosque Restoration 14 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine'de arşivlendi.
- ^ Report of the World Heritage Committee, Twelfth Session, Brasilia: UNESCO Convention Concerning the Protection of World Cultural and Natural Heritage, 23 Aralık 1988, ss. 17-18, SC-88/CONF.001/13, 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Nisan 2007
- ^ Report of the World Heritage Committee, Fourteenth Session, Banff: UNESCO Convention Concerning the Protection of World Cultural and Natural Heritage, 12 Aralık 1990, ss. 17-18, CLT-90/CONF.004/13, 11 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Nisan 2007
- ^ "La Cité des 333 saints abrite de nombreux chantiers de modernisation" (Fransızca). Afribone Mali SA. 5 Nisan 2007. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2007.
- ^ Deadly crush at Timbuktu mosque, BBC News, 26 Şubat 2010, 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Haziran 2010; Pilgrims killed in stampede at Djingareyber Mosque in Timbuktu, UNESCO World Heritage News Archive, 26 Şubat 2010, 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Haziran 2010; 26 dead in Timbuktu mosque stampede, Reuters, 26 Şubat 2010, 26 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Haziran 2010; Wikinews
- ^ Mali Islamists destroy tombs at ancient Timbuktu mosque | Radio Netherlands Worldwide 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine'de arşivlendi
- ^ "Timbuktu's Djinguereber mosque: a history of cities in 50 buildings, day 5". The Guardian. 27 Mart 2015. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2015.
- ^ Colette, Augustin, and Kishore Rao. Case Studies on Climate Change and World Heritage. UNESCO World Heritage Centre, 2009, pp. 74–75, Case Studies on Climate Change and World Heritage.
- ^ UNESCO World Heritage Centre. "UNESCO World Heritage Centre - State of Conservation (SOC 2008) Timbuktu (Mali)". whc.unesco.org (İngilizce). 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018.
- ^ Smith, Alex Duval (27 Mart 2015). "Timbuktu's Djinguereber mosque: a history of cities in 50 buildings, day 5". the Guardian (İngilizce). 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018.
- ^ Rüther, Heinz; Rajan, Rahim S. (2007). "Documenting African Sites: The Aluka Project". Journal of the Society of Architectural Historians. 66 (4): 437-443. doi:10.1525/jsah.2007.66.4.437. ISSN 0037-9808.
- ^ Giles, Chris (5 Ocak 2018). "Meet the scientists immortalizing African heritage in virtual reality". CNN. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
- ^ Wild, Sarah (18 Aralık 2018). "Africa's great heritage sites are being mapped out with point precision lasers". Quartz Africa (İngilizce). 19 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
- ^ Rüther, Heinz. "AN AFRICAN HERITAGE DATABASE – THE VIRTUAL PRESERVATION OF AFRICA'S PAST" (PDF). isprs.org. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Rüther, Heinz; Held, Christof; Bhurtha, Roshan; Schroeder, Ralph; Wessels, Stephen (13 Ocak 2012). "From Point Cloud to Textured Model, the Zamani Laser Scanning Pipeline in Heritage Documentation". South African Journal of Geomatics (İngilizce). 1 (1): 44-59-59. ISSN 2225-8531. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024.
- ^ "Challenges in Heritage Documentation with Terrestrial Laser Scanning" (PDF). 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Site - Timbuktu Mosque". zamaniproject.org. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2019.